Семенланы Унухну джашы Исмаил (Джырчы Сымаил) (1891 дж. 3 март — 1981 дж. 1 август) — XX-чы ёмюрде джашагъан белгили къарачай-малкъар поэт, джырчы. Биографиясы
1891 джыл мартны 3-де Учкуланда туугъанды.
Къарачайда эм терен билимли апендилени бирине саналгъан Тотуркъулланы Мухамматны къолунда окъугъанды. Атасы ауушхандан сора, окъууун бошамагъанлай, элине къайтыб, ана къарнашы бла бирге талай джылны, малчы болуб ишлегенди.
Джырчы Сымаил араб-аджам адабият бла шагъырей болгъандан тышында тау тепсеулеге, халкъ джырлагъа уста, сёзге — чемер, дуниягъа ишленнген, джарыкъ адам болгъанды. Эмилик атланы юретиуде, тутушда, джау джибге чыгъыуда, чалкъы чалыуда да кишиге ал бермегенди.
«Минги Тау» джырны, «Акътамакъ» деген лирикалы поэманы автору Семен улу 1936 джыл Ереванда ётген Бютеусоюз олимпиадада эм уста джырчыланы арасында биринчи орунну алгъанды. Ол джыллада джюзден аслам макъам чыгъаргъанды, «Халкъ джырчы» атха ие болгъанды, кеси ауазы бла «Акътамакъ», «Чалкъычылыкъ», «Минги Тау», «Къызыл Аскер» деген джырларын пластинкалагъа джаздыргъанды.
Къарачай-малкъар поэзияда джырланыб окъулгъан поэма сынгар «Акътамакъды». Семен улу Исмаил дагъыда къыркъ зикир этгенди.
Семенланы Исмаил 1981 джыл августну 1-де Терезе элде ауушханды.
Добавлено (03.03.2011, 15:54)
---------------------------------------------
Минги Тау
Сен кёкге джете мийиксе
Кавказ тауланы ичинде.
Мияла кибик, джылтырай,
Къанга бузларынг юсюнгде.
Юсюнгде барды акъ тонунг,
Сен джай да, къыш да киесе.
Кюн бузулургъа тебресе,
Боран этерге сюесе.
Кюн ариу, чууакъ тургъанлай,
Тохтамайды боранынг,
Джай да, къыш да эримейди
Юсюнгдеги бузларынг.
Тёгерегингде тогъай отлайла
Алтын мюйюзлю кийикле.
Сени тёппенге чыгъыучандыла
Бёгекле бла джигитле.
Кийик бууларынг ёкюредиле,
Къонгурауланы къакъгъанча,
Джугъутурларынг турушадыла,
Атлыла чарсха чабханча.
Къапланларынг, асланларынг
Бугъойларынга кирелле.
Покунларынг, гуждарларынг
Адам джыйынны билелле.
Аюлеринг мурулдайдыла
Шындык чегетни ичинде.
Бёрюлеринг къалкъыйдыла,
Къойланы кёре тюшюнде.
Кёк джашнаса, сызгъырадыла
Этеклеринг, джел эте...
Менден кючлю джокъду деб,
Кесинг кесинге кёл эте.
Къапланларынг къараб туралла,
Беклеге кириб, мынгайыб.
Борсукъларынг, тюлкюлеринг
Джууукъ барыргъа уялыб.
Къанкъазларынг къангкъылдайла,
Чын тауукъларынг джырлайла.
Къаргъаларынг къаркъ-къуркъ эте,
Мыллык табмайын джылайла.
Кёгюрчюнлеринг джюуюлдейдиле,
Кюнюнг джылтыраб къакъгъанлай.
Маралларынг отлайдыла,
Гелеу кырдыкга батханлай.
Чыпчыкъларынг, чаукаларынг
Будай ындырны чёблейле.
Арарат бла Казбек тау
Санга тюгел джетмейле.
Уллу къушла санга къонсала,
Юйле кибик, къарашыб,
Джур текеле джыгъылсала,
Сюрюулеринден аджашыб.
Кюз артында турналарынг
Аууб кетелле тенгизге.
Къышха хазыр болугъуз, деб,
Эсгертиученсе сен бизге.
Сенден сора къайсы тауду
Ариулукъ бла бай болгъан.
Башы къыш болуб, бели джаз болуб,
Этеклеринде джай болгъан?
Минги Тау бла Казбек тау,
Арагъыз ариу джибек ау...
Сен кийиз бёркню агъарта,
Этегинг джашил къатапа.
Сен джулдузлагъа джанаша,
Къалгъанла сенден алаша.
Бир-биригизге къараша,
Къалай сейирсиз, тамаша!
Бузну, къарны джыйыучу,
Башынга булут къонуучу.
Тёгерегинге басыныб,
Таулула къараб тоймаучу.
Къыш айланы бораныса,
Джай айланы салкъыны.
Джумушакълыкъ этмесенг,
Инджитириксе халкъынгы.
Кесин бегитмей чыкъгъаннга,
Башха болмай, бир джауса.
Сау дунияны башында
Эм белгили бир тауса.
