| Главная » Статьи » Статьи на родном языке |
"ХАЛКЪЫБЫЗНЫ АЛТЫН ХАЗНАСЫ"
| Къарачай-Малкъар халкъны суратлау сауутлары ,фольклору бай болгъанды.Ол себебден халкъ кесини уллу фахмусу бла тин байлыгъын аууз творчествода кергюзалгъанды. Джигитиликни,урунууну,уучулукъну юсюнден этилген джырлада,ийнарлада,кюуле бла сарынлада,бешик джырлада,нарт таурухлада,джомакълада,нарт сезледе,халкъны сезге усталыгъы,чемерлиги ачыкъ танылгъанды.Ол уллу фахму телюден-телюге,туудукъдан-туудукъгъа кечюб баргъанды.Аманлыкъ бла игиликни,етюрюк бла кертиликни ортасын айырыргъа юретгендиле таурухла,хапарла,джырла. Джырлада,таурухлада,хапарлада махтаннганланы,-джигит,адебли , ангылы, этимли,огъурлу адамланы,-хар къуру да юлгюге тутуб,джаш телюге аланы ашхы шартларын сингдиргенлей,аланы юслери бла джаш адамланы юретгенлей келгенди халкъ.Ол фольклор байлыгъын емюрлени узагъына кесине джашау негер этгенди,сакълагъанды.Ол себебден аууз-поэтика байлыкъда халкъны историясы,ангысы,иннети, муратлары ачыкъ керюнедиле. Бюгюнлюкде да ол джырланы асламысы сакъланады. Октябрь революциягъа дери Къарачайда эмда Малкъарда джырланы этиучюле да, сакълаучула да,аланы халкъгъа джайыучула да халкъ джырчыла болгъандыла. Аланы,халкъны сез байлыгъын унутмай сакъларча,уллу эслери,аламат суратлау усталыкълары,фахмулары,эмда ариу кючлю ауазлары болгъанды.Къайсы бири да халкъны джашауун,адетлерин,иннетин,муратларын иги билгенди. Бюгюн сизге малкъарны къарачайны да белгили джырчысы Отарланы Магомедни джашы Омарны юсюнден хапар айтабыз. Омар 1916-чы джыл Бахсан аушда тау эллени биринде Гирхожанда туугъанды. Бусагъатда аны орнунда Тырныауз шахар орналгъанды. Джыргъа фахмусу фольклорну сюйгени гитчелигинден огъуна белгили болгъанды. Омарны творчество джолу 1938-чи джыл башланнганды. Ол джыл Гирхожаннга ол сагъатда Къабарты-Малкъарны КПСС-ни обкомуну биринчи секретары Калмыковну юй бийчеси бла белгили композитор Покровский , къуралгъан малкъар хоргъа джырчыла сайларгъа келедиле.Омарны джырлагъанына тынгылагъандан сора,. анга хоргъа суратлау башчы болурун излеб Нальчик шахаргъа чакъырадыла. Ол замандан башлаб ол кесини джашауун музыка бла джыр бла байламлы этеди. Бюгюнлюкде да бизни радиону фондунда аны талай джыры сакъланады.. Келигиз энди аланы бирине тынгылайыкъ. 1939-чу джыл Отар улу малкъарны поэзиясыны тамалын салгъан Мечиланы Кязим бла танышады.Ол аны джырларына уллу багъа бергенди. Андан ары да малкъарны халкъ джыр байлыгъын кебейтирин эмда сакъларын излейди. 1940-чы джыл къабарты бла малкъарны хорларын бир этедиле. Къабарты-Малкъарны тебсеу-джырлау ансамбль атны алады. Анда да алчы солистлени бири болады Омар. Фашист оккупацияны заманында къазауатха дери дери джазылгъан джырла тас боладыла. Ол таулу халкъгъа уллу къоранч болады.Алай а Отар улуну кючю бла малкъар джырлагъа джангыдан джан саладыла. Омарнвы ариу ауазы ариу джырлары кечгюнчюлюкню къыйын заманында да халкъына кел бергендиле.Малкъар джырла бла къалмай, къабарты , къазах, къыргъыз, узбек тилледе да уста джырлагъанды. Омар 400-ге джуукъ джыр билгенди. Аладан 300-н джаздыргъанды. Хар джырчыны да бек сюйген джыры болады Отар улу да айырыб "Татарханны", "Мисирбийни", "Домалайны" "Джанибекни" джырларын бек сюйгенди.. Омар сау заманда къарачай джырланы юсюнден былай айта эди, Къарачайны джыр байлыгъы бек байды. Хар иги джырда анда этиледи. Бурунгула бошуна айтмагъандыла, "Джыр къарачайда этилир, Бахсанда айтылыр, Чегемде джаланыр"деб. Аны халкъ сюйюб тынгылагъан джырларында талай телю есгенди. Джырчыланы адамланы арасында сыйлары уллу болгъанды.Халкъ аланы бек сюйгенди, багъалата,сыйларын кере да билгенди.Джырчыланы къуру джыр этиучюлеге,джырланы джырлаучулагъа санаб къоймай,адамла аланы кеслерине ангылы устазгъа,акъыл,эс бериучю онглу адамлагъа тергегендиле.Аланы айтханларына бек эс белюб,сезлерине къарагъандыла. Бусагъатда кесигиз билгенден халкъ джырланы джырлагъан ансамблле джокъдула.Ол джырла унутулуб къаллыкъларына къоркъуу да барды. Омар 2002-чи джыл ауушханды . Аллах джандет берсин. Кеси бу дуниясын ауушдуруб керти дуниягъа кетсе да ызындан келлик телюлеге халкъ джырланы бай хазнасын къойгъанды.. Ол къарачай малкъар митллетни тин-тил байлыгъыды, тарихиди. Аны барыбызда унутмай сакъларгъа керекбиз. Х Х Х | |
| Просмотров: 1341 | Рейтинг: 5.0/2 |
| Всего комментариев: 0 | |