Бизни миллетде къачан да джырчыланы уллу сыйлары болгъанды.Ала болгъан дерде джыйылгъанла шум болуб ауузларындан не чыгъад деб алай тургъандыла.
Аллай уста джырчыланы бири болгъанды Байчораланы Мусса.Аны атын билмеген къарачайда хазна адам болмаз десек да уллу джангылмазбыз.Халкъда джюрюген аты Къапруч улу болгъанды.Башхалагъа ушамагъан энчи фахмусу,хар айтханы бла хар джырлагъан джыры бла адамланы сейирсиндирген аллай фахмусу болгъан адам болгъанды.Ол элчилени, ишчилени, къуллукъчуланы, студентлени алларында джырлагъанды.Къапруч улугъа, джюреги къозгъалмай,алай бош тынгылагъан адам табхан къыйын эди.
Къапруч улу не тюрлю джырны да уста билгенди,репертуары бай болгъанды. «Долай», «Эрирей», «Апсаты» дегенча эски халкъ джырладан башлаб,сюймеклик,чам,накъырда джырлагъа,ийнарлагъа дери ол уста джырламагъан джыр къалмагъанды.
Къапруч улу джигитилкни юсюнден джырланы айырыб бек сюйгени себебли,репертуарында «Гапалау», «Ачей улу Ачемез», «Домалай» дагъыда аны кибик историялы-джигитлик джырла аслам болгъандыла.
Къапруч улу 1898-чи джыл Огъары Тебердиде кесини къыйыны бла джашагъан юйдегиде туугъанды.Сабийлигинден огъуна джумушха тырмашыб, мал кютеди,джер сюрюрге,бичен чалыргъа болушады.
Муссаны атасы Къапруч уста сыбызгъычы болгъанды эмда кесини усталыгъын джашына да юретеди. Эшитгенин,кергенин,дженгил алыб къоюучу джашчыкъ атасындан езгеден да кеб затха юренеди, есе келе уа айтылгъан сыбызгъычы,джырчы болады.Къапруч улудан сыбызгъыны уста сокъгъан кермегенбиз деучен эдиле Огъары Тебердиден сыбызгъычыла, Магулаланы Таубий,Долаланы Гилястан,Халилланы Борис эмда башхала.Къапруч улу узун бойлу эмда къарыулу адам,не ишден да артха турмагъанды.Огъары Тебердиде Ленин атлы колхоз къуралгъанында,анга биринчи болуб халал ишлеб башлагъанланы арасында Къапруч улу да болгъанды.Агъач усталыкъны иги билгени ючюн,къурулущ бригадада арбала,парниклеге рамала,егюз арбалагъа боюнсхала,дагъыда башха керекли затланы ишлегенди.Ол кезюуде къолу алай уста болгъан кеб адам болмагъаны себебли,Къапруч улуну джигерлиги,эслилиги,усталыгъы колхоз мюлкде артыкъ да бек керекли эдиле да,аны билиб,ол джанын-къанын аямай уруннганды.Талай кере да сыйлы грамотала бла ачха бла да саугъаланнганды.
Къапруч улуну аламат саулугъу,тирилиги къартайгъанында да азмай сакъланнгандыла.Джашаууну арт джылларында да чалкъыгъа чыкъгъанлай,бачха-баш сугъаргъанлай,индеклени ариулагъанлай тургъанды.Къалгъанла да хаулеликден кери болуб,халал урунсала сюйгенди.
Къапруч улуну фахмулугъу кеб затны юсюнде танылгъанды.Джамагъатда аны сыннганнга чыкъгъаннга тамам иги джарагъанын билгендиле.Аллай къайгъысы болгъанла анга келиб,саулукъларына къаратыб,сюек саулукъларын табыб тургъандыла.Халал келлю,ачыкъ джюрекли джигер адам,Мусса аны ючюн бюсюреу излемегенди кесине,барына да бирча джан аурутуб,барына да болушханды,джарагъанды.
Къапруч улуну хар затха бирча джарашханына адам сейир этерчады.Огъары Тебердиде джашагъанлада бусагъатда аны къолу бла этилген бек кеб зат барды.Аланы ичинде омакъ, садырач саблары болгъан агъач къашыкъла,оюулу чемюшле,табакъла,джыккырла,тюрлю-тюрлю шиндикле,кюмюш белибаула,айбат бычакъла бардыла.Ол огъай ол къалагъан печле бардыла.
Кертиси бла да эсли адам болгъаны себебли,ол къарачай-малкъар фольклорну сейир биле эди.Кенг джайылыб тургъан белгили джырла бла бирге,бусагъатда хазна адамны эсинде къалмай,унутулуб баргъан бурунгу халкъ джырланы да аламат биле эди.Аны «Элкъанланы Балакъуш», «Кулистанны джыры», «Шамший», «Хорасан» деген джырланы таралтыб джырлагъанына сейир этерча эди.
Байчораланы Мусса джыргъа уллу магъана бергенди.Джырла деб тилеселе эжиучюлени кеси сайлагъанды.Насыбха Огъары Тебердиде аламат эжиучюле да джетишгендиле.
Къапруч улуну къатында джырлагъанла,ким да болсун,халкъ джырны сезюнде неда макъамында джангылгъан неда терсирек айтхан болса, чыртда унамагъанды.Таб хыныракъ этиб,джырлай билмей эсенг,джырлама да къой-деб огъурамагъанын танытханды.
Къапруч улу джырланы этилген хапарларын да кеб биле эди.Сез ючюн, «Гокка» деген джырны джырларыны аллы бла,аны Байчораланы Солтан-Хаджини эгечине этилгенин,аны адам сыфатына къараб тоймазлай,суу суратча,ариу субай тиширыу эмда аламат къобузчу болгъанындан хапар айта эди.
Джырчыны джырлары халкъдадыла.Аланы башха джырчыла,Кечерукъланы Юсуф,Джуккаланы Абугалий,Байчораланы Махамет,Дотдуланы Умар эмда башхала уста джырлай эдиле.
Огъары тебердичиле Къапруч улуну да аны адамлыгъын да,джырларын да чамларын да унутмайдыла.Ол джашауда огъурлу,джарыкъ ыз къалдыргъан ашхы джырчыларыбызны бириди.